Jak powinna wyglądać wygodna łazienka dla osób niepełnosprawnych

2018-07-25 14:45:00

Spis treści:

2.1. Jak duża powinna być łazienka?

Łazienka jest pomieszczeniem, które powinno być tak zaprojektowane i wyposażone, by każdy człowiek mógł korzystać z niego w sposób gwarantujący intymność i bezpieczeństwo. Osoby niepełnosprawne, posiadające naruszoną lub ograniczoną sprawność funkcjonalną mogą wymagać zastosowania szczególnych rozwiązań w urządzaniu łazienki. Największym wyzwaniem będzie oczywiście dopasowanie łazienki do potrzeb osób niepełnosprawnych ruchowo, których możliwości motoryczne mogą być ograniczone w różnym stopniu. Co powinniśmy wziąć pod uwagę projektując i wyposażając łazienkę dla osoby niepełnosprawnej? Jakie rozwiązania techniczne i urządzenia mogą podnieść funkcjonalność pomieszczenia w sposób, który pozwoli na swobodne korzystanie z niego osobie niepełnosprawnej?

Stopień niepełnosprawności a wyposażenie łazienki

W orzecznictwie o niepełnosprawności wymienia się trzy stopnie niepełnosprawności: znaczny (osoby niezdolne do samodzielnej egzystencji, wymagające stałej opieki), umiarkowany (osoby z naruszoną sprawnością organizmu, wymagające czasowej lub częściowej pomocy osób trzecich) i lekki (osoby o naruszonej sprawności organizmu, których ograniczenia można kompensować przy pomocy specjalnych środków i sprzętów pomocniczych / technicznych). Wymienione stopnie niepełnosprawności odnoszą się do wszystkich rodzajów niepełnosprawności, dlatego projektując łazienkę dla osoby niepełnosprawnej bierzemy pod uwagę przede wszystkim osoby niepełnosprawne ruchowo i to do ich specyficznych potrzeb dopasowujemy wielkość pomieszczenia oraz poszczególne rozwiązania techniczne.

Niepełnosprawności ruchowe dzieli się na cztery podstawowe grupy: osoby z brakiem kończyn lub ich części, osoby z uszkodzeniem układu nerwowego, osoby z nieprawidłowo uformowanym szkieletem oraz osoby z uszkodzeniami stawów. W zależności od stopnia uszkodzeń oraz obszarów ciała nimi dotkniętych - osoby te mogą poruszać się: samodzielnie (z większymi lub mniejszymi trudnościami), z podparciem w postaci pojedynczej kuli, dwóch kul lub balkonika oraz na wózku inwalidzkim. Wyposażając łazienkę dla osób niepełnosprawnych najczęściej jako główny punkt odniesienia traktuje się właśnie potrzeby osób poruszających się na wózkach, jako te najbardziej specyficzne i rozbudowane.

Odpowiednia wielkość łazienki dla osoby niepełnosprawnej

Wielkość pomieszczenia, w którym planujemy urządzić łazienkę dla osoby niepełnosprawnej ma kluczowe znaczenie dla jej końcowej funkcjonalności. Wyjściowym, najistotniejszym parametrem są w tym przypadku wymiary powierzchni manewrowych i zakres ruchu osób niepełnosprawnych. Są one oczywiście różne dla różnych grup użytkowników i uzależnione od tego w jaki sposób i przy pomocy jakich sprzętów wspomagający poruszają się te osoby. Jeżeli przygotowujemy łazienkę dla konkretnego niepełnosprawnego - możemy zastosować indywidualne parametry wymiarowe. Projektując i urządzając łazienkę przeznaczoną ogólnie dla osób niepełnosprawnych - możemy zastosować uśrednione parametry.

Jak duża powinna być łazienka?

Aby ustalić jej optymalną wielkość, należy znać średnie parametry zasięgu powierzchni manewrowych dla poszczególnych grup osób niepełnosprawnych ruchowo, poruszających się przy pomocy poszczególnych sprzętów wspomagających:

osoba poruszająca się o jednej kuli / wspierająca się na lasce - pole zasięgu manewrowego wynosi około 65-75 cm;
osoba poruszająca się o dwóch kulach - pole zasięgu manewrowego wynosi około 85-95 cm;
osoba poruszająca się z balkonikiem - pole zasięgu manewrowego wynosi najczęściej około 85 cm lub więcej (w zależności od gabarytów urządzenia);
osoba poruszająca się na wózku inwalidzki zajmuje najczęściej powierzchnię około 1-1,5 m2 (szerokość: od 80-100 cm do nawet 140-160 cm biorąc pod uwagę zasięg sprawnych rąk osoby niepełnosprawnej, długość 120-130 cm), a pole zasięgu manewrowego można określić jako koło o średnicy minimum 150 cm.

Biorąc pod uwagę powyższe parametry jasne jest, że punktem wyjścia w planowaniu wielkości łazienki, umiejscowienia drzwi (o optymalnej szerokości 90-100 cm) oraz wszystkich urządzeń sanitarnych będą osoby poruszające się na wózkach inwalidzkich. W takim przypadku przyjmuje się, że łazienka powinna być pomieszczeniem, w którym minimalny wymiar przestrzeni manewrowej wolnej od jakichkolwiek urządzeń - wynosi on 150 x 150 cm.

Do tych gabarytów trzeba dodać przestrzeń na toaletę (miskę ustępową) i umywalkę, a także wannę lub prysznic. Wszystkie wymienione urządzenia sanitarne muszą być łatwo dostępne, czyli posiadać własną przestrzeń manewrową, która jednak w części może pokrywać się z tą podstawową wolna przestrzenią manewrową mającą minimum 2,25 m2. Podsumowując: za wygodną i funkcjonalną łazienkę dla osoby niepełnosprawnej można uznać pomieszczenie o minimalnej powierzchni około 5 m2.

Uchwyty łazienkowe

Odpowiednio dobrane i zamontowane uchwyty to element kluczowy w wyposażeniu łazienki dla osób niepełnosprawnych. Do wyboru mamy kilka rodzajów uchwytów i poręczy, występujących w różnych rozmiarach i kolorach, dzięki czemu możliwe jest optymalne dopasowanie ich do indywidualnych potrzeb konkretnej osoby oraz harmonijne wkomponowanie w łazienkę.

poręcze proste - podstawowy i najbardziej uniwersalny rodzaj uchwytu, stosowany w różnych miejscach łazienki (zarówno przy sedesie, jak i pod prysznicem, czy przy wannie); najczęściej wykonywane ze stali węglowej emaliowanej i stali nierdzewnej - oba materiały charakteryzują się bardzo wysoką trwałością i są odpowiednio zabezpieczone przed korodowaniem; różna długość i średnica rurek poręczy pozwalają na dobranie optymalnego uchwytu; poręcze proste mogą być mocowane zarówno w pionie, jak i w poziomie;
poręcze kątowe - to poręcze i uchwyty "łamane" pod różnymi kątami, które umożliwiają osobie niepełnosprawnej nie tylko siadanie i wstawanie oraz utrzymywanie pozycji pionowej, ale też bezpieczne przesuwanie się; najczęściej stosowane są: kątowy uchwyt łazienkowy L (poręcz kątowa typu L dzieli się na dwa odcinki złamane pod kątem prostym i wyglądem przypominające właśnie literę L) oraz poręcz kątowa 130 st. (dwa lub więcej odcinków jest złamanych względem siebie pod kątem 130 st.); poręcze kątowe znajdują zastosowanie w przestrzeni przysedesowej, pod prysznicem oraz w okolicach wanny;
poręcze łukowe - to bardzo mocne, poziome uchwyty stałe lub uchylne, umożliwiające osobom niepełnosprawnym (w tym osobom poruszającym się na wózkach inwalidzkich) bezpieczne korzystanie z toalety; poręcze łukowe wykonywane są z emaliowanej stali węglowej lub stali nierdzewnej i w zależności od konkretnego modelu - mogą być montowane do ściany lub do podłogi

Toaleta dla osób niepełnosprawnych

Muszla ustępowa dla osób niepełnosprawnych poruszających się na wózkach inwalidzkich powinna być umiejscowiona na wysokości 45-50 cm (miska klozetowa powinna być na wysokości siedziska wózka) i oddalona od ściany o minimum 70 cm (dzięki temu możliwe będzie ustawienia wózka wzdłuż miski klozetowej). Wolna przestrzeń koło sedesu powinna wynosić minimum 95 cm i znajdować się minimum z jednej strony toalety (optymalnie - z obydwu, by umożliwić osobie niepełnosprawnej podjechanie do niej z preferowanej strony). Warto również pomyśleć o zautomatyzowaniu systemu spłukującego, a jeśli to niemożliwe - przycisk do spłukiwania należy zainstalować z boku sedesu (a nie tradycyjnie za nim). Z boku sedesu powinien zostać również zainstalowany dozownik papieru toaletowego. Jedno i drugie urządzenie instalujemy w odległości około 70-90 cm od tylnej ściany (ściany za sedesem) oraz na wysokości do 120 cm (od posadzki).

Przy muszli klozetowej niezbędne są odpowiednie uchwyty. Najczęściej stosowana jest przysedesowa poręcz prosta oraz poręcze łukowe (idealne dla osób poruszających się na wózkach inwalidzkich). Proste poręcze są bardzo uniwersalne i umożliwiają osobie niepełnosprawnej intuicyjne korzystanie z nich poprzez stabilny uchwyt i podparcie. Poręcze łukowe mogą być montowane na stałe (bez możliwości odchylania ich) lub być uchylne - zamontowane wzdłuż sedesu umożliwiają osobie poruszającej się na wózku bezpieczne przejście z siedziska wózka na muszlę klozetową.

Umywalka dla osób niepełnosprawnych

Umywalka dla osób niepełnosprawnych powinna być odpowiednio szeroka (minimum 60 - 70 cm) i zawieszona na takiej wysokości, która umożliwia bezproblemowe wjechanie pod nią osobie na wózku inwalidzkim (spód umywali powinien znajdować się na wysokości około 70 cm nad posadzką). Najlepiej sprawdzają się tutaj umywalki płaskie, których górna krawędź znajduje się na wysokości około 85 cm.

Wybierając konkretny model misy umywalkowej wato postawić na tę, która będzie miała prostokątny przód i szerszą krawędź, na której osoba niepełnosprawna będzie mogła oprzeć łokcie. Należy również pamiętać o dobraniu odpowiedniej baterii umywalkowej (najłatwiejsze w obsłudze są baterie bezdotykowe uruchamiane za pomocą czujnika ruchu), z przedłużoną wlewką. Projektując pomieszczenie musimy bezwzględnie zadbać zachowanie pola manewrowego przed nią, najlepiej o średnicy około 150 cm, przy czym niewielka część tego pola może znajdować się pod umywalką.

Prysznic i wanna dla osób niepełnosprawnych

Projektując strefę kąpielową należy zadbać w pierwszej kolejności o antypoślizgową powierzchnię podłogi. Antypoślizgowe właściwości powinny mieć również brodzik (na rynku dostępne są brodziki wykonane np. ze stali nierdzewnej z specjalną, pofałdowaną fakturą) i wanna (można wybrać model z dnem o fakturze pofałdowanej lub doposażyć wannę w specjalną matę lub materac antypoślizgowy). Podstawę funkcjonalnego prysznica powinien stanowić brodzik o minimalnych wymiarach 90x90 cm.

Niezbędnym wyposażeniem prysznica przeznaczonego dla osoby niepełnosprawnej powinno być specjalne krzesło pod prysznic. Krzesło prysznicowe może być zamontowane na stałe lub wstawiane czasowo, w razie potrzeby. Praktycznym i bardzo wygodnym rozwiązaniem jest składane siedzisko prysznicowe. Oczywiście bezpieczne korzystanie z prysznica ułatwią / umożliwią odpowiednio dobrane i zamontowane uchwyty dla niepełnosprawnych (poręcze proste i poręcze kątowe).

Jeżeli w łazience dla osoby niepełnosprawnej planujemy zamontować wannę - powinniśmy zadbać o odpowiednie gabaryty urządzenia (minimalna długość wynosi 150 cm, optymalna szerokość to 70-80 cm, a głębokość około 40 cm) oraz szereg dodatkowych akcesoriów, które ułatwią korzystanie z niej. Niezbędna będzie poręcz wannowo - prysznicowa (prosty uchwyt nad wannę lub kątowy uchwyt nad wannę). Wannę należy również wyposażyć w atestowane siedzisko wannowe (dla osób poruszających się na wózkach powinno być na wysokości siedziska wózka inwalidzkiego) oraz schodki / podest, które ułatwią wejście do wanny.

Najczęstsze błędy przy projektowaniu łazienki dla osób niepełnosprawnych

Do najczęstszych błędów popełnianych przy projektowaniu łazienek dla osób niepełnosprawnych lub łazienek ogólnodostępnych, ale uwzględniających potrzeby osób niepełnosprawnych należy zaliczyć:

nieodpowiedni (zbyt mały) metraż pomieszczenia, uniemożliwiający swobodne manewrowanie osobom niepełnosprawnym poruszającym się z pomocą urządzeń wspomagających;
niewłaściwe zaplanowanie drzwi (np. drzwi otwierające się do wewnątrz ograniczające tym samym pole manewrowe w pomieszczeniu) oraz mocowanie drzwi zbyt wąskich (poniżej 90 cm) lub zbyt ciężkich (trudnych do otworzenia przez osobę niepełnosprawną);
nieodpowiednie umiejscowienie uchwytów i poręczy dla niepełnosprawnych oraz ich nadmiar utrudniający intuicyjne z nich korzystanie;
mocowanie urządzeń sanitarnych, akcesoriów dodatkowych (podajników, dozowników) oraz luster i półek / szafek na nieodpowiednich wysokościach oraz na ścianach kartonowo - gipsowych, bez odpowiedniego wzmocnienia.